Weg en werken

 In de afgelopen maand heb ik wat klusjes gedaan aan de sporen, de bovenleiding en de gebouwen van het Eiland Waan. Foto's volgen nog wel, al is er niet veel zichtbaars veranderd.

• De deurpost tussen de remisesporen 12 en 13 is een halve centimeter naar links verplaatst. Daardoor rijden nu ook de bredere trams (Combino A204) en de langere wagens (Tw. 34, Aachen 1010) profielvrij over spoor 13 door de remise;
• De wisselomzetters van deze twee sporen lagen ook binnen profiel. Die zijn een centimeter verder buiten het spoor gezet;
• De bovenleiding boven het verborgen kopspoor 21 loopt nu door tot het einde. Sommige trams liepen daar onder de draad uit;
• Spoor 1 en spoor 21 zijn nu ABC-sporen. Als een tram met een daartoe geprogrammeerde Lenz-chip op zo'n spoor aankomt, stopt hij en vertrekt na een wachttijd in de omgekeerde richting. Daarmee is een automatisch pendelbedrijf mogelijk geworden;
• In de sporen 10 en 20 is een eenvoudige wachtschakeling ingebouwd. Een tram komt nu tot stilstand op een niet gevoed deel van spoor 20; een achteropkomende tram geeft de voorligger spanning, waardoor die wegrijdt en de achterligger vervolgens op het dode gedeelte stopt. Het systeem werkt - alleen bij bovenleidingbedrijf - met van elkaar geïsoleerde spoorstaven, waardoorheen de niet-geïsoleerde wielstellen spanning doorgeven aan het geheel voedingsloze wachtgedeelte;
• Het klapwissel in spoor 1 beweegt nu lichter en kan makkelijker worden opengereden;
• De rechtdoorgaande wisseltong in de oostelijke overloopwissel tussen spoor 1 en 2 steekt nu niet meer boven het spoor uit.

 

Nieuwe oude beugel voor 'strijkijzer' H23

 Toen ik MER-locomotief 23 in 2006 voltooide, kreeg hij 'voorlopig' een Zwitserse pantograaf. Het origineel had een trolleystang, maar op het Eiland Waan wordt gereden met beugels.

Die Zwitserse pantograaf kreeg nog wel een breder sleepstuk, maar verder werd hij met rust gelaten. Ooit moest deze loc natuurlijk iets op het dak krijgen dat beter paste bij het oeroude uiterlijk.

Lees: H23 in aanbouw (2006)

Zestien jaar later...

Ach, die te klein uitgevallen Akense pantograaf (een ander verhaal) ziet er lekker ouderwets uit. Die zet ik erop!

De loc eergisteren nog met z'n Zwitserse stroomafnemer:

En een dag later, met z'n nieuwe "altmodische" schaarbeugel:

 

De beugel had ik een tijdje terug gemaakt voor de Grossraumwagen van de Aachener tram, op basis van een algemeen-plan-tekening. Blijkbaar had men daar een pantograaf op geschetst zonder de afmetingen van het uiteindelijk toegepaste type te kennen. De uiteindelijke beugels waren een maatje groter, dus ik heb er nog een keertje een gemaakt voor die tram, en de te kleine heeft nu ook iets te doen gekregen.

Flexity-vierasser te Schragenhave (fictief)

Na de proefritten op het kaarsrechte werkplaatsspoor gaan we eens kijken of de tram eigenlijk wel binnen het profiel van Schragenhave past. Botsen de neuzen niet tegen bovenleidingmasten? Schampt de wagenbak de viaductingang niet?

Zo te zien kan de tram zonder meer in dienst worden genomen.

Niet alleen maar bouwen

Naast de voortgaande bouwwerkzaamheden wordt er natuurlijk ook alweer flink gereden op Waan. Bijvoorbeeld door deze kloeke combinatie van twee vierassers, voor mij hét beeld van een echte tram. Tweeassertjes zijn leuk, maar vierassers nog meer.

Glasloos salonrijtuig A13 is onderweg met gesloten bijwagen B58.

Verder is er wat gemodificeerd aan de bovenleiding bij de Promenade. 

Het smalle sleepstuk van A14 sprong bij onderstaande bovenleidingmast op het linkerspoor onder de draad uit. Bij eerdere ritten met wagens met bredere stroomafnemers waren er geen problemen, maar die op de A14 is de smalste van allemaal. 

De bovenleiding bleek te ver uit de hartlijn te liggen. Een beetje zigzag is normaal, maar dit was blijkbaar te veel. (Op foto's ziet de bovenleiding er nogal los uit, terwijl hij toch strak gespannen is. In het echt oogt het veel strakker.)

De enkele mast kreeg een tweede arm.

Tegelijk is ook de bovenleiding boven het overloopspoor aangepakt. Hij is vervangen door een vaste staaf, naar NZH-voorbeeld. De staaf hangt aan drie dwarse staven die op de bovenleiding van de twee doorgaande sporen rusten.  

De oorspronkelijke draad die er eerst hing, eindigt nu aan de mast en verloopt dus niet boven het spoor; een beetje lastig te zien op de foto. 

Dienstwagen NCS102 tram Utrecht-Zeist (1885)

In de reeks 'wat doen we met die kits in de kast' kwam ik deze tegen. Een Midland Railway 10-tons remmerswagen.

Zo'n raar ding heeft in ieder geval nooit op Nederlandse rails gereden. Maar misschien iets wat erop leek? In het onvolprezen boek van Dijkers, De goederenwagens van de Nederlandse tramwegen, trof ik op pagina 47 een gesloten wagentje aan waarvan de bak ongeveer dezelfde lengte had.

 Bij de NVBS ontdekte ik er een foto van. Log in bij de beeldbank en tik als zoekterm in 130.640, dan krijg je het negatief met dat nummer.

 Het is een voormalige paardentramgoederenwagen van de Stichtse Tramway Maatschappij, gebouwd in 1885. Die kwam terecht bij de NCS die aanvankelijk de exploitant was van de elektrische tram Utrecht-Zeist (later de NBM). De NCS maakte er gedurende enige tijd een bovenleidingmontagewagen van, genummerd 102.

Uiteindelijk beleefde de 102 als dienstwagen nog het einde van de Zeister tram. In die toestand heb ik het model proberen uit te beelden. Eerst de kit, met alvast één kopwand op de juiste breedte gebracht. De MR Brake Van had maar één balkon ('veranda'), maar desondanks hebben de zijwanden aan beide uiteinden een doorlopende dakbalk. Dat komt goed uit, want de NCS 102 had twee balkons. De idioot grote spoorwielen gebruik ik niet; ze worden vervangen door wielen met een meer tramachtige afmeting.
 

De aspotten worden wat afgeslankt, want zo groot waren ze nou ook weer niet.
 

Na enige tijd snijden en plakken is dit het resultaat. Het dak ligt er los bovenop, en de treeplanken bungelen nog los aan de stelbalk. Op de zijwand is een schuifdeur verschenen van Evergreen-strips.
 

Halverwege het schilderwerk. Eigenlijk is het 'ontschilderen', want de wagen wordt uitgebeeld in de desolate toestand waarin hij op het sloopspoortje in Zeist stond. Het dak ligt er nog steeds los op.
 

De terugkeer van Waan

Inmiddels heb ik de herbouw van het Eiland Waan weer opgepakt. De boog aan de rechterzijde van het diorama (want dat is het voorlopig) heb ik, hoewel hij nog geen jaar oud is, toch veranderd. Door de boog iets recht te trekken, wordt het later mogelijk om het spoor rechts door te trekken door het eindschot, mocht ik een rondlopende-baanvoorziening willen bouwen. Je weet maar nooit.

 

Ook aan de bovenleiding wordt gewerkt! Een deel hangt al, en functioneert zoals het moet. Het binnenspoor is nog niet voorzien, en dus is het personeel met de ladderwagen uitgereden. Zodadelijk is het pauze, en moet natuurlijk de Mines Tavern worden bezocht. (Heerlijk weer, het ensceneren van deze tafereeltjes.)

 

Mislukte bovenleiding overgedaan

De rijdraadklemmen die bij een trolleysysteem worden toegepast, worden om de rijdraad heen geklopt zodat het trolleywieltje aan de onderkant netjes over rijdraad, klem, en rijdraad rijdt. Aan de bovenkant hangt de rijdraadklem aan een dwarsoverspanning of een zijwaartse uithouder.

Datzelfde draadklemmensysteem hanteer ik altijd al voor de bevestiging van mijn rijdraden. Pantografen kunnen er bij mij ook prima onderdoor.

Het maken en aanbrengen van zo'n draadklem uit een klein wybertje van 0,2mm-messing is nogal een gepriegel. Bovendien is het bovendeel van de klem bovendien niet stabiel bij rijdraden boven een boog, want daar wordt in zijwaartse richting aan de rijdraad getrokken. Daarom dacht ik dat het ook anders moest kunnen.

Bij de verplaatsing van enkele masten en de bovenleiding boven spoor 11, de buitenboog aan de rechterkant van Waan, gebruikte ik geen draadklemmen, maar plaatjes nikkelzilver van 0,5mm met twee gaatjes erin, vlak aan de onderrand. De rijdraad trok ik door de twee gaatjes van het plaatje, dat ik van boven vastsoldeerde aan de dwarsoverspanning of uithouder.

Tja... zulke bevestigingsplaatjes waren inderdaad makkelijker om te maken en te bevestigen, en ook beter bestand tegen zijwaartse trekkrachten boven de boog. Maar het resultaat oogde bedroevend. Doordat de fosforbronzen rijdraad bij ieder bevestigingspunt door twee gaatjes was getrokken, verloor hij zijn rechtheid. Het leek wel of er een bovenleiding hing die was ontworpen door een dronken lijder aan de bibberatie. Hoe hard ik ook trok aan de uiteinden, recht werd het niet meer.

In deze toestand moest ik de baan tonen in april '13 bij de NVBS in Amersfoort. Maar: bovenleiding verloopt in een rechte lijn van het ene ophangingspunt naar het volgende. Dat bibberlijntje moest dus weg. Ik heb de bovenleiding nog maar eens vervangen, nu weer met de oude vertrouwde draadklemmen. Verschil: ik heb bij Eileen's Emporium nikkelzilverplaat van 0,2mm aangeschaft, en maakte mijn wybertjes daarvan. Dat materiaal is stijver dan messing van dezelfde dikte, waardoor het verbuigen van zijwaarts belaste rijdraadklemmen verleden tijd is.

Bijkomend voordeel is dat nikkelzilver (nieuwzilver) ook minder oxideert, waardoor het contactvlak aan de onderzijde van de draad goed geleidend blijft. Bij de messingklemmetjes moesten er altijd een paar rondjes worden gereden bij de hervatting van het bedrijf, voordat ze allemaal weer goed geleidden. Kortom, een Waan-win-win-situatie.